อสมฺมิสฺโส อนากุโล จ โย มหาวิหารวาสีนํ อตฺถวินิจฺฉโย, ตํ ทีปยนฺโต อตฺถํ ปกาสยิสฺสามีติ ฯ เอเตน ติปิฏกจูฬนาคตฺเถราทีหิ วุตฺโต เถรวาโทปิ สงฺคหิโต โหติฯ อถ วา ตมฺพปณฺณิภาสํ อปเนตฺวา มาคธภาสญฺจ อาโรเปตฺวา ปกาสิยมาโน โย อภิธมฺมสฺส อตฺโถ อสมฺมิสฺโส อนากุโลเยว จ โหติ มหาวิหารวาสีนญฺจ วินิจฺฉยภูโต, ตํ อตฺถํ ‘‘เอโส มหาวิหารวาสีนํ วินิจฺฉโย’’ติ ทีปยนฺโต ปกาสยิสฺสามิฯ ตปฺปกาสเนเนว หิ โส ตถา ทีปิโต โหตีติฯ

[17] โตสยนฺโต วิจกฺขเณติ วิจกฺขเณ โตสยนฺโต คเหตพฺพํ คเหตฺวานาติ เอวํ โยเชตฺวา ‘‘คเหตพฺพฏฺฐาเนเยว คหิตํ สุฏฺฐุ กต’’นฺติ เอวํ โตสยนฺโตติ อตฺถํ วทนฺติฯ เอวํ สติ คเหตพฺพคฺคหเณเนว โตสนํ กตํ, น อญฺเญน อตฺถปฺปกาสเนนาติ เอตํ อาปชฺเชยฺยฯ โตสยนฺโต อตฺถํ ปกาสยิสฺสามีติ เอวํ ปน โยชนาย สติ คเหตพฺพคฺคหณํ อญฺญญฺจ สพฺพํ อตฺถปฺปกาสนํ โหตีติ สพฺเพน เตน โตสนํ กตํ โหติ, ตสฺมา โตสยนฺโต อตฺถํ ปกาสยิสฺสามีติ ยุตฺตรูปาฯ

[18-20] อิทานิ ยํ อตฺถปฺปกาสนํ กตฺตุกาโม, ตสฺส มหตฺตํ ปริหริตุํ ‘‘กมฺมฏฺฐานานี’’ติอาทิมาหฯ อตฺถวณฺณนนฺติ เอตฺถ วณฺณนา นาม วิวริตฺวา วิตฺถาเรตฺวา วจนํฯ อิตีติ ‘‘อปเนตฺวา ตโต ภาส’’นฺติ เอวมาทินา ยถาทสฺสิตปฺปกาเรนฯ อิติ โสตูนํ อุสฺสาหุปฺปาทนสฺส เหตุํ ทสฺเสติฯ อภิธมฺมกถนฺติ อภิธมฺมฏฺฐกถํฯ นิสาเมถาติ สุณาถฯ อิทานิ อวสฺสํ อยํ โสตพฺพาเยวาติ ทฬฺหํ อุสฺสาเหนฺโต อาห ‘‘ทุลฺลภา หิ อยํ กถา’’ติฯ

วีสติคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

นิทานกถาวณฺณนา

อฏฺฐสาลินิํ ตาว วณฺเณนฺเตหิ อาจริเยหิ ตสฺสา สนฺนิเวโส วิภาเวตพฺโพฯ ตสฺมา อิทํ วุจฺจติ –

‘‘วจนตฺโถ ปริจฺเฉโท, สนฺนิเวโส จ ปาฬิยา;

สาคเรหิ ตถา จินฺตา, เทสนาหิ คมฺภีรตาฯ